Wilsonbekwaam of niet?
Of je naaste zelf zorgbeslissingen kan en mag nemen, hangt af van haar wilsbekwaamheid. Zolang er nog sprake is van wilsbekwaamheid kan zij haar wensen en voorkeuren op het vlak van vertegenwoordiging, verzorging, verpleging, behandeling, begeleiding en financiën laten vastleggen in een volmacht, wilsverklaring of levenstestament.
Is je naaste wilsonbekwaam, dan kan ze deze documenten niet meer opstellen. Ze mag die volgens de wettelijke bepalingen ook niet meer ondertekenen.
Zorgbeslissingen voor je wilsonbekwame naaste
Als het moment daar is en je staat voor keuzes die je naaste met dementie niet meer kan maken, zijn er twee mogelijke situaties:
Je naaste heeft een vertegenwoordiger aangewezen
Je naaste heeft zelf besloten en laten vastleggen wie haar vertegenwoordigt (gevolmachtigde is) zodra zij wilsonbekwaam wordt verklaard. Meestal is dit haar partner, een kind, een broer of een zus.
Je naaste heeft niets geregeld
Is er door je naaste met dementie geen vertegenwoordiger aangewezen en vastgelegd, dan is de partner de wettelijke vertegenwoordiger. Is er geen partner? Dan is een ander naast familielid zoals een ouder, kind, broer of zus de wettelijke vertegenwoordiger. De persoon die je naaste vertegenwoordigt in zorgbeslissingen geeft toestemming voor medische- en zorgbehandelingen en beslist over keuzes die hierin gemaakt moeten worden. Als het goed gaat in een familie, informeert deze eerste contactpersoon de andere familieleden en raadpleegt deze als er ingrijpende zorgbeslissingen moeten worden genomen. Dit is echter niet verplicht.
Mentorschap
Is er geen wettelijke vertegenwoordiger of is er onenigheid hierover, dan wordt via de kantonrechter iemand aangewezen. Dit kan een
Bij mentorschap gaat het alleen over beslissingen op het gebied van verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding van je naaste met dementie. Iedere meerderjarige kan mentor zijn. Het is ook mogelijk het mentorschap met twee personen uit te voeren. Daarnaast kan een vrijwillige mentor via een regionale Stichting Mentorschap, of een professionele mentor worden benoemd. De mentor kan een vergoeding krijgen voor de gemaakte kosten en een beloning voor de werkzaamheden. De kantonrechter bepaalt de hoogte van de vergoeding. Op rijksoverheid.nl en rechtspraak.nl vind je meer informatie en een verwijzing naar formulieren voor het aanvragen van mentorschap.
of
Als curator neem je zorg- en financiële beslissingen. Iedere meerderjarige kan curator zijn, bijvoorbeeld de partner of een familielid. Daarnaast kan een professionele curator worden ingeschakeld. Een rechtspersoon, zoals een accountantskantoor, kan geen curator zijn.
Als je naaste onder curatele is gesteld, mag ze geen enkele rechtshandeling meer verrichten zonder toestemming van de curator. Soms is het raadzaam om te kiezen voor curatele als beschermingsmaatregel voor je naaste. Dit gebeurt wanneer ze vaak heel impulsief en ongeremd handelt en allerlei onbezonnen aankopen doet. Je leest er meer over op de pagina over het regelen van financiële zaken voor je naaste.
zijn.
Het vertegenwoordigen van je naaste hoeft niet door één persoon te gebeuren. Je naaste kan meerdere personen aanwijzen die samen de zorgbeslissingen moeten nemen. Meestal zal een arts wel willen dat er één aanspreekpunt voor hem is. Het is verstandig om hier rekening mee te houden.
Mentorschap kun je online aanvragen via de websites van rechtspraak.nl en rijksoverheid.nl.
Voor het regelen van financiële zaken is een bewindvoerder of curator nodig.
Het is voor je naaste belangrijk dat ze vertegenwoordigd wordt door een vertrouwd persoon die weet waar hij of zij ‘ja’ tegen zegt. In de brochure van de KNB lees je alles over wat een volmacht inhoudt, wat er van je wordt verwacht en waar je op moet letten voordat je de volmacht accepteert.
Is vertegenwoordiging altijd mogelijk?
Voor hoogstpersoonlijke zaken zoals een huwelijk sluiten of ontbinden, een testament opstellen of wijzigen en voor zaken van leven en dood, is vertegenwoordiging niet mogelijk. Je naaste kan hier alleen zelf over beslissen. Als ze op dit punt wilsonbekwaam is, betekent dit dat de beslissing niet genomen kan worden. Dit geldt bijvoorbeeld voor een verzoek tot euthanasie. Je kunt er meer over lezen op goedvertegenwoordigd.nl.
Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO)
De WGBO is van belang voor iedereen die met medische zorg te maken krijgt. In deze wet staan de rechten en de plichten van je naaste en de hulpverlener. Een hulpverlener (arts) moet jou en je naaste bijvoorbeeld goede informatie geven, maar heeft als dat medisch noodzakelijk is, het recht zijn eigen beslissingen te nemen op basis van zijn deskundigheid. De vertegenwoordiger van je naaste is géén partij in de behandelovereenkomst.
Wees wijs in wat je je naaste belooft
Wanneer jij de belangen van je naaste vertegenwoordigt, wil dat niet zeggen dat je ook haar lot in jouw handen hebt. Het is een bekende - en begrijpelijke – valkuil om je naaste gerust te willen stellen nadat ze haar beslissingsbevoegdheid aan jou heeft overgedragen. Je belooft dan misschien: ‘Ik zal altijd voor je zorgen’ of ‘Ik zorg dat je nooit naar een verpleeghuis hoeft’. Ongetwijfeld is zo’n belofte oprecht gemeend. Maar het is goed om je te realiseren dat niemand weet hoe lang ‘altijd’ zal duren. Bovendien krijgen beloften een andere inhoud wanneer je naaste verandert, jouw eigen situatie of jullie relatie verandert. De mogelijkheden en onmogelijkheden die de toekomst brengt, heb je maar gedeeltelijk in de hand.
Je naaste is meer gebaat bij rust en vertrouwen. De toekomst zal haar minder angstig en onzeker maken als ze het vertrouwen heeft dat jij problemen voor haar zult oplossen, ook al is nu nog niet precies duidelijk op welke manier. De toezegging ‘Ik zorg dat er goed voor je wordt gezorgd’ kan je naaste geruststellen en haar het gevoel geven dat ze in goede handen is. Als je dan op termijn bepaalde zorgtaken uit handen moet geven, is dat niet in strijd met eerder gedane beloften.
Meer lezen over rechtsbescherming?
Vraag de brochure ‘regelen bij dementie' aan. Hierin lees je onder meer over het vastleggen van de wensen van je naaste.
