Informatie

Wet zorg en dwang (Wzd) bij dementie

Op 1 januari 2020 is de Wet zorg en dwang (Wzd) ingegaan. De wet gaat over onvrijwillige zorg bij mensen met dementie. De Wzd zorgt voor betere bescherming van mensen met dementie. De wet bepaalt of je naaste zorg mag krijgen waar ze geen duidelijke toestemming voor heeft gegeven. Of zorg waar ze zich tegen verzet. In dit artikel lees je wat de Wzd voor jou en je naaste betekent.

Wat is de Wet zorg en dwang?

Wanneer dementie erger wordt, kan je naaste minder goed beslissen welke zorg ze nodig heeft. Je naaste denkt bijvoorbeeld dat ze nog goed alleen thuis kan wonen, terwijl dat niet meer veilig is. Hulp van de thuiszorg of verhuizen naar een verpleeghuis kan dan nodig zijn. Als je naaste zich verzet tegen deze zorg, noem je dat ‘onvrijwillige zorg’.

Onvrijwillige verhuizing naar een verpleeghuis was geregeld via de wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). Deze wet was te beperkt. De Wet Bopz regelde namelijk niets in de thuissituatie. Terwijl daar ook regelmatig onvrijwillige zorg wordt gegeven. Daarom is er vanaf januari 2020 een nieuwe wet. Dit is de Wet zorg en dwang.

De Wzd gaat uit van: ‘Nee, tenzij…’. Als je naaste zorg weigert, moeten zorgmedewerkers bekijken of er andere oplossingen zijn. Pas als het echt niet anders kan, mogen ze onvrijwillige zorg geven. Onvrijwillige zorg wordt zo kort mogelijk gegeven. Elke drie of zes maanden moeten zorgmedewerkers bekijken of de onvrijwillige zorg nog nodig is.

Wat is onvrijwillige zorg?

Zorgmedewerkers leggen de afspraken over de zorg vast in een zorgleefplan of zorgplan. In het zorgplan staat bijvoorbeeld welke zorgtaken de zorgmedewerker uitvoert en hoe vaak. Wanneer je naaste niet meer wilsbekwaam is, kan de wettelijk vertegenwoordiger beslissingen nemen die in het zorgplan komen. De zorgmedewerkers bespreken het zorgplan regelmatig met je naaste en eventueel met de wettelijk vertegenwoordiger.

Onvrijwillige zorg is zorg waar je naaste zich tegen verzet. Onvrijwillige zorg kan over alles gaan. Als je naaste het er niet mee eens is, zijn de dingen hieronder voorbeelden van onvrijwillige zorg:

Het geven van eten, drinken of medicijnen;
Uitvoeren van medische controles en onderzoeken;
Kleiner maken van de bewegingsvrijheid, bijvoorbeeld door de deur op slot te doen of een bedrek te plaatsen;
Verhuizen naar een verpleeghuis;
Controleren via camera’s of sensoren.

Het kan best lastig zijn om te bepalen of iets onvrijwillige zorg is en wat je dan mag doen. Hoogleraar Kees Blankman beschrijft in onderstaande video een voorbeeld. Mag je de deur op slot doen om iemand te beschermen?

Voorbeeld Wet zorg en dwang: de deur op slot doen

Alzheimer Nederland

Voor wie geldt de Wet zorg en dwang?

De Wzd is bedoeld voor mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening. Dementie is een psychogeriatrische aandoening. De wet geldt ook voor mensen met het syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington of niet-aangeboren hersenletsel.

De Wzd geldt voor alle zorginstellingen, niet alleen voor verpleeghuizen. Want als je naaste thuis woont, kan ze ook onvrijwillige zorg krijgen. Bijvoorbeeld door de thuiszorg of de dagopvang.

De Wzd geldt alleen voor zorg die wordt gegeven door zorgmedewerkers. De wet geldt niet voor zorg die wordt gegeven door familie en vrienden (mantelzorg).

Wanneer geldt de Wet zorg en dwang?

Soms is er meer of andere zorg nodig dan in het zorgplan staat. Volgens de Wzd mag dat alleen om ‘ernstig nadeel’ te voorkomen. Bijvoorbeeld omdat je naaste niet meer goed voor zichzelf kan zorgen. Of omdat ze een gevaar is voor zichzelf of de omgeving.

De zorgmedewerkers volgen daarvoor een speciaal stappenplan. De eerste stap bestaat uit het bekijken van de mogelijkheden. Is er een oplossing waar je naaste het wel mee eens is en goed op reageert? Is er geen betere oplossing? Dan kan er onvrijwillige zorg worden gegeven.

Wil je weten hoe het hele stappenplan eruit ziet? Lees dan het artikel Stappenplan Wet zorg en dwang.

De video hieronder laat in het kort zien waar de Wzd over gaat.

Wet zorg en dwang in vogelvlucht

Ministerie van VWS

Een onafhankelijke cliëntvertrouwenspersoon

Willen zorgmedewerkers zorg geven waarmee je naaste of jij als wettelijk vertegenwoordiger het niet eens bent? Bespreek dit dan eerst met de zorgmedewerker. Probeer samen een oplossing te vinden waar jullie allemaal tevreden mee zijn. Komen jullie er niet uit? Dan kun je dit bespreken met de cliëntvertrouwenspersoon (CVP).

Een CVP werkt regionaal en is onafhankelijk, want hij werkt niet bij de zorginstelling. Iedere zorginstelling weet welke CVP in de regio werkt. Vraag dus gerust wie het is en hoe je deze persoon kunt bereiken. Je kunt ook zelf kijken op dwangindezorg.nl, daar vind je per regio het juiste telefoonnummer van de organisatie die deze gratis ondersteuning aanbiedt.

Wil je meer informatie over de Wet zorg en dwang? Lees dan verder op de website van de Rijksoverheid.

Wet zorg en dwang (Wzd) bij dementie

Heb je wat aan deze informatie?

Wat mis je nog?

Name